Je stond jarenlang zelf voor de klas. Hoe speelt die ervaring vandaag nog mee in je werk als projectcoördinator en mentor in het onderwijs?

Stefaan: De administratieve druk, gecombineerd met moeilijk gedrag en hoge verwachtingen van ouders, is een niet te onderschatten realiteit. Wat me vooral is bijgebleven, is het verschil tussen teams die goed samenwerken en teams waarin elke leraar het vooral zelf moet uitzoeken.

Pas achteraf besefte ik dat het niet zozeer de klasgroep was die me beter deed functioneren, maar de organisatie en de steun die op sommige scholen vanzelfsprekender aanwezig is dan op de andere. Je bent simpelweg niet in elke school een even goede leraar.

Rust vormt volgens jou de basis voor een gezonde schoolpraktijk. Welke effecten merk je enerzijds bij leerlingen en anderzijds bij leerkrachten als rust ontbreekt?

Stefaan: Wanneer rust ontbreekt, merk je dat leerlingen gevoeliger worden voor prikkels: ze reageren sneller, luisteren minder goed en raken het overzicht kwijt. Hun brein staat dan als het ware op ‘overlevingsstand'.

Bij leraren gebeurt iets gelijkaardigs. Onrust kruipt in je lijf: je ademhaling wordt korter, je spreekt sneller, je neemt gejaagde beslissingen. Kleine incidenten voelen plots groot aan. Een schooldag lijkt dan één lange sprint.

Duidelijke omgangsregels en gedeelde routines zorgen voor veiligheid. Vanuit die veiligheid ontstaat de rust die iedereen nodig heeft om zijn werk goed te kunnen doen en om verder te werken aan een gemeenschapsgevoel en didactiek. Dat laatste vraagt zoveel afstemming en verfijning dat rust en respect onmisbaar zijn.

Als leraar kom je dagelijks voor uitdagingen te staan. Welke signalen laten zien dat je eigen energie of grenzen onder druk staan, en wat kan helpen om dan toch rustig en gefocust te blijven?

Stefaan: De signalen zijn vaak subtiel. Je merkt dat je sneller zucht, dat je stem wat harder wordt, of dat je ‘s avonds moeilijk kunt loslaten wat er op school is gebeurd. Fysieke signalen merk je meestal te laat: vermoeide schouders, hoofdpijn, of het gevoel dat de dag voorbij is gevlogen zonder dat je echt aanwezig was.

Wat helpt, is ritme creëren. Even ademhalen voor je iets zegt. Eerst kijken, dan pas reageren. Daarnaast is collegiale steun van groot belang, zowel emotioneel als strategisch. Een korte babbel met een collega voorkomt dat je een heel weekend blijft piekeren over dat ene voorval. Tegelijk heb je soms een collega nodig die mee de start van je les begeleidt of een paar leerlingen aanspreekt met wie jij moeilijker contact maakt.

Wat is volgens jou de grootste valkuil bij het aanpakken van storend gedrag in de klas?

Stefaan: De grootste valkuil is om te snel zware consequenties te verbinden aan negatief gedrag. Daardoor moet je meer gesprekken voeren, meer uitleggen, en leren de leerlingen er vaak weinig van.

Beter is om vooraf goed na te denken over kleine, consequente reacties. Laat iemand bijvoorbeeld als laatste de klas verlaten, houd een leerling even aan de deur tegen voor een kort gesprekje, of laat de hele groep een bepaalde handeling opnieuw doen. Zulke kleine correcties werken beter en houden de rust in stand.

In Klas in rust vertel je hoe kleine routines een groot verschil kunnen maken. Kun je een voorbeeld geven van een kleine aanpassing die meteen een merkbaar effect heeft op de klasomgeving?

Stefaan: Een van de eenvoudigste maar meest doeltreffende routines is de ‘start van de les’. Wanneer leerlingen weten wat er in de eerste minuut gebeurt, namelijk waar ze hun spullen leggen, wat er op het bord staat, wat er van hen verwacht wordt en wat het plan van de les is, ontstaat er vanzelf meer rust. Leerlingen willen vooral weten hoe er gewerkt zal worden.

Als je jonge leerkrachten één tip zou mogen meegeven op basis van jouw eigen ervaring, welke zou dat zijn?

Stefaan: Zoek bondgenoten, zowel bij collega’s als bij leerlingen. Collega’s met ervaring delen vaak graag hun kennis als je vraagt: ‘Hoe kan ik vermijden dat ik op mijn gezicht ga?’

Ook leerlingen kun je betrekken: vraag eens ‘Wat heb ik vandaag niet gezien?’ of ‘Wat ben ik vergeten deze les?’ Als je jezelf niet probeert te bewijzen, maar vooral probeert te leren, komt er vanzelf meer hulp op je pad.